Η μετεπεξαργασία του μεταφραστικού κειμένου είναι μία διαδικασία που έχει ως αποτέλεσμα την τελειοποίηση του μεταφράσματος και την παράδοση μιας υπηρεσίας αξιόλογης και ικανοποιητικής. Στην Intertranslations αξιοποιούμε τα διαφορετικά θεωρητικά υπόβαθρα στα οποία εξειδικευόμαστε και στρέφουμε το ενδιαφέρον μας στις νέες τάσεις που φαίνονται να κυριαρχούν στη βιομηχανία της μετάφρασης. Γεφυρώνοντας την απόσταση μεταξύ μετάφρασης και τεχνολογίας, η εξειδικευμένη ομάδα των μεταφραστών μας ρευστοποιεί το know-how μετάφρασης, γλωσσολογίας και τεχνολογίας, με κύρια ενδιαφέροντά της τα MT tools και τη κειμενική μετεπεξεργασία. Στην ομιλία που παραχωρεί μέλος της ομάδας της Intertranslations, προσφέρει καίριες τοποθετήσεις πάνω στη σημασία και τα οφέλη της μετεπεξεργασίας και στον ρόλο του post-editor, ενώ επεξηγεί τη διαφοροποίηση αυτού του ρόλου από εκείνου του μεταφραστή και δίνει λεπτομέρειες για τα συστήματα μηχανικής μετάφρασης.
Ποιο είναι το προφίλ και ο ρόλος του post–editor;
Σύμφωνα με έρευνα, προσεγγίσαμε τον ρόλο του post-editor ως έναν αναβαθμισμένο ρόλο και όχι ως δύο διαφορετικούς ρόλους, αυτόν του μεταφραστή και του post-editor. Στην ερώτηση της έρευνας, ποιο είναι το ιδανικό προφίλ του post-editor για εσάς, στην οποία απάντησαν language service providers, μεταφραστικές εταιρίες και μεταφραστές βλέπουμε ότι όλοι συμφωνούν ότι θέλουμε degree in translation, post-editing training και post-editing experience in more than 3 years.
Τοποθετούμε λοιπόν το post-editing ως upgrading, upskilling του μεταφραστή και όχι ως κάτι εντελώς διαφορετικό. Καταλαβαίνουμε βέβαια ότι είναι κάτι πο λύ ειδικευμένο και χρειάζεται training και ειδίκευση είτε στη μετάφραση είτε σε έναν συγκεκριμένο τομέα.
Θέλω να σας δείξω πώς αντιλαμβάνομαι τις δεξιότητες του post-editor. Δεν είναι κάτι που έχει προκύψει από έρευνα, δεν έχει αριθμητικά στοιχεία, έχει προκύψει από τη βιβλιογραφία που έχω μελετήσει.
Έχουμε τα linguistic skills, τις δεξιότητές τις γλωσσικές, την κειμενική ικανότητα, την πολιτισμική ικανότητα και τη γνώση του domain, του θέματος. Πιο συγκεκριμένα, πρέπει να έχουμε γνώση και της γλώσσας-πηγής και της γλώσσας-στόχου, επικοινωνιακή ικανότητα σε τουλάχιστον δύο γλώσσες, πολιτισμική και διαπολιτισμική ικανότητα και ικανότητα στον θεματικό τομέα. Έχουμε την τεχνική ικανότητα, δηλαδή τη γνώση των συστημάτων μηχανικής μετάφρασης, δεξιότητες διαχείρισης ορολογίας, δεξιότητες αξιολόγησης ποιότητας σώματος κειμένου – για κάποιες μηχανές που είναι στατιστικές ή example-based– και δεξιότητες επεξεργασίας της ελεγχόμενης γλώσσας. Επίσης, κάτι πολύ προαιρετικό και με ένα βλέμμα στο μέλλον, δεξιότητες προγραμματισμού σε περίπτωση που θέλουμε να δημιουργήσουμε macros και να κάνουμε αυτοματοποιημένη διόρθωση των λαθών.
Στη συνέχεια έχουμε και τις βασικές δεξιότητες, όπως το psychological competence που επιτρέπει στον post-editor να χειριστεί την υποκειμενικότητα και να είναι σε θέση να εφαρμόσει τις προδιαγραφές του post editing και το strategic competence, τη στρατηγική, που βοηθά τους post-editors να λάβουν ενημερωμένες αποφάσεις και να επιλέξουν ανάμεσα σε εναλλακτικές, χωρίς να έχουν στιλιστικές και υφολογικές ανησυχίες.
Ποιες είναι οι διαφορές μεταξύ ενός post–editor και ενός μεταφραστή;
Πρέπει κάπως να οριοθετήσουμε και να δούμε την εξέλιξη του post-editor σε σχέση με τον μεταφραστή. Κάποια skills, κάποια competences, κάποια πράγματα που πρέπει να γνωρίζουν είναι κοινά, όπως το ότι πρέπει να έχουν γνώση και της γλώσσας-πηγής και της γλώσσας-στόχου. Πρέπει να έχουν και μία ειδίκευση σε έναν τομέα για να μπορέσει να πάει πιο γρήγορα η εργασία και να γίνονται πιο παραγωγικοί και αποτελεσματικοί ως προς την ποιότητα.
Ενώ ένας μεταφραστής δεν χρειάζεται, ξεκινώντας, να έχει πολύ ειδικές γνώσεις για την επεξεργασία κειμένου, την ορολογία και τη διαχείρισή της, ένας post-editor, για να μπορέσει να είναι παραγωγικός, πρέπει να έχει πολύ εξελιγμένες, προχωρημένες γνώσεις για την επεξεργασία κειμένου, να μπορεί να χρησιμοποιεί μακροεντολές, κωδικοποιημένα λεξικά, να μπορεί να διαχειριστεί ορολογία σε ένα επίπεδο πιο προχωρημένο, να γνωρίζει CAT tools, μεταφραστικές μνήμες, την τεχνολογία της μηχανικής μετάφρασης, τους τύπους του post-editing και τα διάφορα επίπεδα της αναμενόμενης ποιότητας.
Πρέπει επίσης να έχει μεγαλύτερη γνώση του text linguistics και σημαντικό είναι να έχει τεχνικές γνώσεις και όχι τόσο cultural knowledge, που είναι πολύ βασικό να έχει ο μεταφραστής.
Ο μεταφραστής δίνει περισσότερη προσοχή στη λεπτομέρεια. Κατά τη διεργασία της μετάφρασης πρέπει να προσέχει πάρα πολύ το καθετί και έχει όλον τον χρόνο να το κάνει, ενώ ο post-editor δίνει προσοχή στην ταχύτητα, στο πώς θα πάει πιο γρήγορα, πώς θα χρησιμοποιήσει το πληκτρολόγιο του, το ποντίκι του πιο γρήγορα και πώς θα κάνει χρήση όποιου εργαλείου του παρέχεται ώστε να πάει γρήγορα, χωρίς βέβαια αυτό να σημαίνει ότι δεν θα δώσει σημασία στην ποιότητα.
Συχνά ο μεταφραστής, ο παραδοσιακός μεταφραστής ενδέχεται να μη θέλει να κάνει μηχανική μετάφραση. Τότε, αν την κάνει, δεν θα την κάνει καλά. Αυτό έδειξε και το τελευταίο Memsource workshop που κάναμε και η σχετική έρευνα πάνω σε αυτό.
Κάτι πρόσθετο που μπορούμε να πούμε για τον ρόλο του post-editor είναι το pre-editing και το controlled language. Το να μπορεί να χρησιμοποιεί controlled language είναι χρήσιμο, όχι απαραίτητο, ενώ κάποια programming skills μπορεί να είναι χρήσιμα για λόγους αυτοματοποιημένης διόρθωσης λαθών.
Μπορεί ένας reviewer να θεωρηθεί ότι έχει αντίστοιχο ρόλο με αυτόν του post–editor;
Μία οριοθέτηση, διαφοροποίηση που πρέπει να κάνουμε είναι ο ρόλος του post-editor και πώς αυτός διαφέρει σε σχέση με αυτόν του reviewer. Φαινομενικά όταν διορθώνουμε ένα κείμενο αυτό είναι αναθεώρηση. Οπότε ο νους πάει ότι ένας reviewer μπορεί να κάνει πολύ καλά post-editing. Όμως είναι τελείως διαφορετικός ο ένας ρόλος από τον άλλον, γιατί τα λάθη του post-editing output είναι λάθη μηχανής, ενώ τα λάθη του revision είναι λάθη από άνθρωπο. Ο τρόπος που λειτουργούν αυτά τα δύο, ο τρόπος της παραγωγής του λάθους, είναι τελείως διαφορετικός. Οπότε τα λάθη γίνονται σε διαφορετικά επίπεδα και δεν έχουν την ίδια λογική. Ο post-editor πρέπει να γνωρίζει τα λάθη της μηχανής και έτσι να μπορεί να τα προβλέψει. Τα λάθη του ανθρώπου δεν είναι τόσο προβλέψιμα και έχουν μία άλλη διαδικασία για να μπορέσεις να τα εντοπίσεις.
Ποια είναι η διαδικασία του post–editing;
Ας δούμε λοιπόν το how-to, πώς γίνεται αυτή η διαδικασία. Κάνουμε ανάγνωση του MT output και στη συνέχεια κάνουμε μία σύγκριση με το κείμενο-πηγή και αξιολογούμε την ποιότητα σε κάθε segment, σε κάθε τμήμα, με βάση τις οδηγίες. Στη συνέχεια πρέπει να πάρουμε τις κατάλληλες αποφάσεις και να χειριστούμε το κείμενο ώστε να το βελτιώσουμε. Οπότε πρέπει να διαβάσουμε το κείμενο-πηγή, να το κατανοήσουμε, να διαβάσουμε το output, να το κατανοήσουμε, να βρούμε τα λάθη και στη συνέχεια να τα διορθώσουμε. Υπάρχουν διάφοροι τρόποι να γίνει όλο αυτό, δεν είναι μία ευθεία. Μπορεί να διαβάζουμε πρώτα το source, να διαβάζουμε το target και να ξεκινάμε το post-editing ή το ανάποδο ή να γίνονται όλα παράλληλα. Δηλαδή διαβάζουμε το target, διαβάζουμε το source και παράλληλα κάνουμε και το post-editing. Οι παράγοντες που μπορεί να επηρεάσουν την ποιότητα και την προσπάθεια είναι η μορφή του αρχείου, ο τομέας, το ύφος και κάποια στατιστικά του εγγράφου, δηλαδή τι έκταση έχει το έγγραφο, τι πολυπλοκότητα έχει και αν είναι φυσικά καλής ποιότητας, γιατί υπάρχουν κείμενα που δεν είναι καθόλου καλά.
Ποια είναι η πλευρά της μηχανής; Τι είδους συστήματα μηχανικής μετάφρασης χρησιμοποιούνται και τι «δυσκολίες» μπορούν να επιφέρουν;
Ας δούμε λίγο και την πλευρά της μηχανής και συγκεκριμένα του neural machine translation, τι δυσκολίες έχει αυτός ο τύπος μηχανικής μετάφρασης. Πλέον αυτός είναι ο τύπος που θα βρείτε στο 99% των έργων που κάνουμε σήμερα, τουλάχιστον στις μεταφραστικές εταιρείες. Το κακό του neural machine translation είναι ότι οι μεταφράσεις είναι πάρα πολύ fluent. Το αποτέλεσμα φαίνεται να είναι fluent, αλλά δεν είναι τέλειο. Θα χρησιμοποιήσω μία λέξη δική μου, το αποτέλεσμα είναι «μασκαρισμένο», δηλαδή είναι καλυμμένα τα λάθη, σαν να τους έχεις φορέσει μία μάσκα, δεν φαίνονται και είναι πάρα πολύ δύσκολο να τα βρούμε. Δεν είναι λάθη τα οποία είναι σε επίπεδο ύφους, σε επίπεδο γραμματικής ή σύνταξης. Όλα αυτά έχουν βελτιωθεί αρκετά, αλλά κάπου εκεί μέσα, ενώ σου φαίνεται τόσο τέλειο, μπορεί να έχει έναν όρο που δεν είναι σωστός. Μπορεί να παρασυρθείς επειδή δεν έχεις την εμπειρία στον τομέα και να σκεφτείς ότι είναι σωστό, μία χαρά βγάζει νόημα, μπορεί να μην κάνεις τεκμηρίωση και αν λίγο αφαιρεθείς να γίνει ένα πολύ σοβαρό λάθος. Αυτό συμβαίνει γιατί αυτό που κάνει η μηχανή είναι να καταλαβαίνει, για να το πούμε απλά, τις λέξεις που είναι πριν και μετά, αλλά δεν μπορεί να λειτουργήσει σε επίπεδο κειμένου. Επομένως τα αποτελέσματα που βγάζει είναι πολύ καλά, αλλά όχι τέλεια. Αυτό σημαίνει ότι όσο βελτιώνεται η μηχανή και τα αποτελέσματά της τόσο πιο απαραίτητος γίνεται ο μεταφραστής κι ο post-editor, δηλαδή ο ανθρώπινος παράγοντας. Ακόμα πιο expert ανθρώπους χρειαζόμαστε κι όχι το αντίθετο. Όπως συνηθίζω να λέω, η μ ηχανική μετάφραση είναι σαν να χρησιμοποιείς ένα πολύ εξελιγμένο όπλο. Πρέπει να ξέρεις πολύ καλά το manual και πώς να το χειριστείς.
To post–edit or not to post–edit; Πότε και σε τι είδους έργα επιλέγεται να γίνει post–editing;
Αυτό εξαρτάται από το περιεχόμενο, το κείμενο, το σύστημα μηχανικής μετάφρασης που έχουμε και τελικά τον σκοπό του κειμένου. Αν είναι ένα κείμενο προς δημοσίευση, τότε δεν είναι πολύ σωστό να χρησιμοποιήσουμε το post-editing μόνο του. Θα προτείναμε να βάλουμε κι ένα step revision, πάντα ενημερώνοντας τον πελάτη ότι έχουμε χρησιμοποιήσει post-editing. Φυσικά αυτή η διαφάνεια πρέπει να υπάρχει από τον πελάτη μέχρι τον προμηθευτή. Μόνο έτσι είναι σωστό να χρησιμοποιηθεί η υπηρεσία αυτή.
Κάποια κείμενα δεν είναι κατάλληλα για μηχανική μετάφραση για δύο, ίσως και τρεις λόγους: είτε για λόγους εμπιστευτικότητας, είτε για λόγους δομής ή περιεχομένου που είναι critical για τη ζωή του ανθρώπου.
Η εμπιστευτικότητα έχει να κάνει με το κατά πόσο είναι ασφαλή τα δεδομένα που μας δίνει ο πελάτης, ο οποίος πρέπει να γνωρίζει ότι αυτά θα μπουν σε μία μηχανή και με το αν εμείς, σαν μεταφραστική εταιρεία, έχουμε πάρει όλα τα μέτρα που χρειάζονται ώστε αυτά να παραμείνουν εμπιστευτικά. Στις μηχανές, google κτλ., που υπάρχουν, τα δεδομένα είναι γνωστό ότι δεν είναι ασφαλή.
Το δεύτερο κομμάτι είναι η δομή του κειμένου. Αν το κείμενο είναι νομικό με πάρα πολύ μεγάλες προτάσεις, τότε λόγω της δομής του, με τα δεδομένα που έχουμε τώρα, δεν θα πάει πολύ καλά στο post-editing. Δεν σημαίνει ότι δεν μπορούμε να το κάνουμε, μπορούμε, αλλά δεν θα είναι το ίδιο ικανοποιητικό το αποτέλεσμα όσο θα ήταν σε ένα τεχνικό κείμενο, που είναι οδηγίες κι οι προτάσεις είναι μέχρι δέκα λέξεις, δεκαπέντε το πολύ.
Η τρίτη περίπτωση είναι ο τύπος του κειμένου. Αν ένα κείμενο, που ανήκει στα life sciences, έχει οδηγίες χρήσης για ένα ιατρικό μηχάνημα για παράδειγμα, οι οποίες είναι critical, δηλαδή αν παραβλέψεις ένα do και το μεταφράσεις σε don’t υπάρχει μεγάλο πρόβλημα, το post-editing δεν ενδείκνυται. Αυτά τα κείμενα, όπου εμπλέκεται κίνδυνος για την ανθρώπινη ζωή, ακόμα και αν πρόκειται για ένα μηχάνημα, δεν είναι κατάλληλα δεοντολογικά για post-editing και για χρήση μηχανικής μετάφρασης.
Ας μιλήσουμε για κείμενα marketing. Με βάση τις έρευνες που έχουν γίνει, αυτά τα κείμενα όταν χρησιμοποιήσεις μηχανική μετάφραση, βγαίνουν πιο στεγνά. Δεν είναι τόσο δημιουργικά όπως αν θα τα κάναμε από την αρχή. Οπότε εκεί είναι θέμα ποιότητας το αν είναι κατάλληλο το post-editing ή δεν είναι.
Ποια είναι τα είδη/τύποι του post–editing;
Υπάρχει το light post-editing και το full post-editing. Το light post-editing έχει να κάνει με διορθώσεις που είναι άκρως απαραίτητες, δηλαδή μπορεί να είναι στην ορολογία, στο accuracy ή στο fluency, έτσι ώστε το νόημα κι η σημασία να μεταφέρονται σωστά. Δεν θα μείνουμε σε typos ή σε ό,τι άλλο δεν επηρεάζει τη σημασία και εξαρτάται πάντα από το τι είναι συμφωνημένο, δηλαδή τι μπορείς να κάνεις στο χρόνο που σου δίνεται. Αν σου ζητήσουν να κάνεις light post-editing με 2.000 λέξεις την ώρα, τότε προφανώς και δεν θα μείνεις σε typos, σε ορθογραφικά και συντακτικά αλλά θα προσπαθήσεις να μην υπάρχει κάτι καίριας σημασίας, ώστε να δημιουργήσει κάποιο critical error και κάποια ζημιά λόγω της ανακρίβειας και της κακής κατανόησης του μηνύματός του κειμένου.
Το full post-editing είναι το πλήρες post-editing σε όλα τα επίπεδα, που θα είναι συγκρίσιμο με μία μετάφραση που έχει γίνει από μεταφραστή.
Η διάκριση του light post-editing και του full post-editing δεν με βρίσκει πολύ σύμφωνη προσωπικά, γιατί η neural machine translation δίνει τόσο fluent αποτελέσματα, ώστε δεν έχει ιδιαίτερο νόημα να μιλήσεις για light. Οι διορθώσεις που θα κάνεις θα είναι πολύ λίγες και πολύ στοχευμένες σε βαθύτερο επίπεδο. Το light post-editing ισχύει ακόμη αν έχουμε στατιστικό σύστημα μηχανικής μετάφρασης, ενώ το full post-editing θα το πρότεινα περισσότερο αν έχουμε neural μηχανική μετάφραση. To light post-editing μπορεί να ταιριάζει σε έναν junior post-editor, ενώ αν θέλουμε οικονομία πόρων, το full post-editing θα ήταν καλύτερο για έναν expert post-editor.
Από ποιες γλώσσες προς τα ελληνικά έχουμε καλύτερα αποτελέσματα μηχανικής μετάφρασης;
Δεν νομίζω ότι η γλώσσα-πηγή έχει ιδιαίτερη σημασία από την εμπειρία μου έως τώρα ως post-editor. Μεταφράζω από τρεις γλώσσες προς τα ελληνικά. Το αποτέλεσμα είναι το ίδιο καλό, αλλά εξαρτάται από το πώς έχει εκπαιδευτεί η μηχανή και τι τύπος μηχανής χρησιμοποιείται. Αν χρησιμοποιείται neural machine translation θα είναι αρκετά fluent. Για το προς ελληνικά γενικά η μηχανή λειτουργεί καλά. Ακόμη και το free google translation λειτουργεί αρκετά καλά. Δεν έχει τις δυσκολίες που έχουν άλλες γλώσσες, όπως οι βόρειες γλώσσες ή οι ασιατικές γλώσσες, οι οποίες βλέπουμε ότι δεν έχουν τόσο καλό αποτέλεσμα ακόμα κι όταν είναι εκπαιδευμένη η μηχανή. Οπότε, καθαρά έχει να κάνει με την εκπαίδευση της μηχανής και το σύστημα που χρησιμοποιείται.
Τι ισχύει σχετικά με την εκπαίδευση στο post–editing; Τι προβλήματα και τι επιλογές υπάρχουν;
Για να δουλέψεις ως post-editor είναι σημαντικό να μπορείς να καταλάβεις αυτή την υπηρεσία και να μην υπάρχουν κενά και τα κενά στο training δεν δημιουργούνται μόνο για τους ίδιους τους post-editors, αλλά υπάρχουν και στην ίδια τη μεταφραστική εταιρεία. Φυσικά στα πανεπιστήμια υπάρχουν training challenges για το πώς πρέπει να γίνει αυτή η εκπαίδευση και αν υπάρχει, και το πιο σημαντικό είναι το πώς συνεργάζονται όλοι αυτοί μεταξύ τους, οι post-editors, το πανεπιστήμιο και οι μεταφραστικές εταιρείες, ώστε να πετύχουμε αυτό το training όχι μόνο ακαδημαϊκά αλλά και πρακτικά.
Σε σχέση με την εκπαίδευση, μπορούμε να πούμε ότι έχουμε έλλειψη σε εκπαιδευτικά προγράμματα. Για να το θέσω καλύτερα, μπορεί να βρίσκουμε το training του post-editing στο πανεπιστήμιο, αλλά αυτό μπορεί να το συναντήσουμε σε ένα μεταπτυχιακό, σε προχωρημένο στάδιο σπουδών ή μπορεί να μην είναι global, δηλαδή μπορεί στην Ελλάδα να συμβαίνει, αλλά στο εξωτερικό μπορεί το post-editing να μην πρέπει καν να ακούγεται.
Ένα άλλο πρόβλημα είναι η έλλειψη σαφών οδηγιών, δεν υπάρχει ένα συγκεκριμένο σετ οδηγιών. Αν δουλεύετε λοιπόν με πολλές μεταφραστικές εταιρείες, η κάθε εταιρεία ή πελάτης μπορεί να έχει διαφορετικές οδηγίες. Φυσικά είναι πάρα πολύ κουραστικό για τους μεταφραστές να έχουν να διαβάσουν πολλές διαφορετικές οδηγίες, όταν δεν είναι καλά οριοθετημένο το πλαίσιο της υπηρεσίας.
Στο πανεπιστήμιο πρέπει οι φοιτητές να εξοικειώνονται με τη θεωρία και την πράξη του post-editing και να μπορούν να αναγνωρίσουν τα λάθη της μηχανής, εφόσον θέλουν να ασχοληθούν με αυτό στο μέλλον. Καλό θα ήταν επίσης να γίνονται κάποια τεστ για την παραγωγικότητα μέσα στο πανεπιστήμιο, να ελέγχονται τα skills του problem solving και του decision making και να βρούμε τρόπους για το πώς αυτά αναπτύσσονται αν κάποιος θέλει μετά το πανεπιστήμιο να ασχοληθεί με το post-editing.
Φυσικά το πιο σημαντικό είναι η συνεργασία ανάμεσα στις μεταφραστικές εταιρείες και το πανεπιστήμιο. Θα μπορούσαν να υπάρχουν κάποια έργα που να είναι ερευνητικά για το πανεπιστήμιο και πραγματικά για την εταιρεία, στην οποία να υπάρχει μία ομάδα με επόπτη και από την εταιρεία και από το πανεπιστήμιο. Έτσι το πανεπιστήμιο θα μπορεί να βλέπει τα λάθη και αυτά να γίνονται αντικείμενο συζήτησης στα μαθήματα και η εταιρεία να δίνει την ευκαιρία στους φοιτητές να εξελιχθούν μέσα από συνεχή συμμετοχή σε ένα μεγάλο έργο.
Το training που υπάρχει τώρα στο post-editing γίνεται μέσω του ενός συνάδελφου με τον άλλον, ενώ θα μπορούσε να υπάρχει ένας individual trainer. Training κάνουν οι CAT tool providers, το πανεπιστήμιο, οι μεταφραστικές εταιρείες και υπάρχουν κάποια associations. Μπορείτε πάντα να βρείτε πληροφορίες σε βιβλία και στο διαδίκτυο. Ο τρόπος με τον οποίο γίνεται η εκπαίδευση είναι με workshops, job shadowing, πρακτικές, webinar, κάποιο μάθημα, όπως αυτά στο πανεπιστήμιο ή κάποια σειρά μαθημάτων και mentored freelance work. Αυτά υπάρχουν προς το παρόν.
Για να αξιοποιήσετε τις τεχνικές του post-editing και να μειώσετε τον χρόνο και το κόστος επικοινωνήστε με: [email protected]
